- Soạn bài: Bố cục trong văn bản lớp 7 tập 1

Đây là bài soạn văn bố cục trong văn bản nằm trong sách giáo khoa ngữ văn lớp 7 tập 1, trả lời câu hỏi sách giáo khoa trang 28 chi tiết và dễ hiểu nhất.

I. Bố cục và những yêu cầu về bố cục trong văn bản.

1. Bố cục của văn bản

Trả lời:

Khi em muốn viết một lá đơn để xin gia nhập Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, những nội dung trong đơn ấy cần được sắp xếp theo một trật tự.

Bài viết này được đăng tại [free tuts .net]

Không thể tùy thích muốn ghi nội dung nào trước cũng được.

Những nội dung cần ghi đó là: Họ tên, ngày tháng năm sinh, nơi học, nơi sinh sống, lí do em xin vào đội…. Các nội dung trên cần phải sắp xếp theo một trình tự nhất định rành mạch và hợp lí.

Trả lời:

Khi xây dựng văn bản, cần phải quan tâm tới bố cục bởi vì nó giúp cho các ý của một văn bản được trình bày theo trình tự, bài văn trở nên mạch lạc và hợp lí. Giúp cho người đọc dễ tiếp nhận văn bản hơn.

2. Những yêu cầu về bố cục trong văn bản

Đọc hai câu chuyện sau và trả lời câu hỏi:

(1) Có một con ếch quen thói coi trời bằng vung, nên cứ nghênh ngang đi lại khắp nơi, nhâng nháo nhìn trời và kêu ồm ộp. Trước kia, ếch sống ở trong giếng. Tại vì năm ấy trời mưa, nước trong giếng dâng lên tràn bờ, đưa ếch ta ra ngoài.

Trước đó, ếch ta đã từ đáy giếng nhìn lên và nó thấy trời bé tị chỉ bằng cái vung thôi. Còn nó thì lại oai ghê lắm, Vì nó mà đã cất tiếng kêu thì tất cả bọn cua, ốc, nhái ở giếng đều phải hoảng sợ. Cuối cùng, nó bị một con trâu giẫm bẹp. Từ đấy, trâu trở thành bạn của nhà nông.

(2)Ngày xưa, có một anh tính rất hay khoe. Một hôm, anh ta may được cái áo mới, liền đem ra mặc, rồi đứng hóng ở cửa, đợi có ai qua người ta khen. Đứng mãi từ sáng đến chiều chả thấy ai hỏi cả, anh ta tức lắm.

Nhưng rồi anh ta cũng khoe được áo với một người rằng: “Từ lúc tôi mặc chiếc áo mới này, tôi chả thấy con lợn nào chạy qua cả Đấy là cho người kia tính cũng hay khoe, bỗng không biết từ đâu tất tưởi chạy đến hỏi anh ta: “Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?”

a) Hai câu chuyện trên đã rõ bố cục chưa?

b) Cách kể chuyện trên bất hợp lí ở chỗ nào?

c) Theo em, nên sắp xếp bố cục hai câu chuyện trên thế nào?

Trả lời:

a) Hai câu chuyện trên chưa rõ bố cục.

• Nội dung của cả hai câu chuyện chưa được sắp xếp hợp lí, khiến cho đoạn văn trở nên không mạch lạc và thiếu logic.

b) Cách kể chuyện trên bất hợp lí ở chỗ:

• Câu chuyện 1: Nên sắp xếp lại trật tự của các câu văn. Nên trình bày việc ếch sống ở đâu trước, hoàn cảnh sống khi đó của nó như thế nào? Sau đó mới đi đến kết quả vì sống như thế nên nó mới bị dẫm bẹp.
• Câu chuyện 2: Nên sắp xếp câu chuyện theo trình tự lí do anh ta đứng hóng ở ngoài cửa rồi mới đến chuyện lấy cớ có người hỏi để khoe chiếc áo mới.

c) Theo em, bố cục của hai câu chuyện nên được sắp xếp trình tự phải đi từ mở đầu cho đến khi kết thúc. Phần mở bài chúng ta nên giới thiệu về vấn đề định nói tới, thân bài kể chi tiết những hoạt động diễn ra và sau đó là kết quả.

3. Các phần của bố cục

a) Hãy nêu nhiệm vụ của ba phần, Mở bài, Thân bài, Kết bài trong văn bản tự sự và miêu tả.

b) Có cần phân biệt rõ ràng nhiệm vụ từng phần không? Vì sao?

c) Có bạn nói rằng phần Mở bài chỉ là sự tóm tắt, rút gọn của phần thân bài, còn phần Kết bài chẳng qua chỉ là sự lặp lại một lần nữa của Mở bài. Nói như vậy có đúng không? Vì sao?

d) Một bạn khác lại cho rằng nội dung chính của việc miêu tả, tự sự (của đơn từ nữa) được dồn cả vào phần Thân bài nên Mở bài và Kết bài là những phần không cần thiết lắm. Em có đồng ý với ý kiến đó không?

Trả lời:

a) Nhiệm vụ của ba phần trong văn bản miêu tả và văn bản tự sự là:

• Mở bài: Giới thiệu đối tượng / giới thiệu sự việc.
• Thân bài: Miêu tả về đối tượng / nêu diễn biến sự việc.
• Kết bài: Cảm nghĩ về đối tượng / sự việc.

b) Việc phân biết rõ ràng nhiệm vụ của từng phần là rất cần thiết bởi vì mỗi phần sẽ có một nội dung khác nhau.

c) Có bạn nói phần Mở bài chỉ là sự tóm tắt, rút gọn của phần Thân bài, còn Kết bài chẳng qua là sự lặp lại một lần nữa của Mở bài, nói như vậy là không đúng bởi vì: Mở bài chỉ dùng để giới thiệu về sự vật, sự việc. Còn Kết bài phần bộc lộ cảm xúc với sự vật, sự việc đó.

d) Tuy rằng Thân bài là nội dung chính nhưng phần Mở bài và Kết bài rất cần thiết. Mở bài sẽ giúp cho người đọc đi vào nội dung câu chuyện một cách tự nhiên và hứng thú hơn. Kết bài là phần thể hiện nên những cảm xúc, tình cảm, làm cho văn bản trở nên sinh động hơn và nó sẽ để lại ấn tượng cho người đọc.

II. Luyện tập

Bài 1: Trang 30- sgk ngữ văn lớp 6 tập 1

Tìm những ví dụ thực tế để chứng tỏ rằng: Nếu chúng ta biết chú ý đến việc sắp xếp các ý cho rành mạch thì bài viết (lời nói) của chúng ta sẽ có hiệu quả thuyết phục cao. Ngược lại, nếu không biết sắp xếp các ý cho hợp lí thì bài viết (lời nói) của chúng ta sẽ không hiểu được, không tiếp nhận được.

Trả lời:

Cho hai đoạn văn ví dụ sau:

1) Con nào cũng muốn tranh sang trước, không con nào chịu nhường con nào. Chúng húc nhau, cả hai đều rơi tõm xuống suối. Dê đen và dê trắng cùng qua một chiếc cầu hẹp. Dê đen đi đàng này lại. Dê trắng đi đàng kia sang.

2) Dê đen và dê trắng cùng qua một chiếc cầu hẹp. Dê đen đi đàng này lại. Dê trắng đi đàng kia sang. Con nào cũng muốn tranh sang trước, không con nào chịu nhường con nào. Chúng húc nhau, cả hai đều rơi tõm xuống suối.

Hai cách kể trên khác nhau: Đoạn (1) kể về kết quả rồi mới nói đến nguyên nhân, điều này khiến cho người đọc cảm thấy hơi khó hiểu và bị tụt mất cảm xúc khi đọc đoạn văn. Trong khi đó ở đoạn (2), câu chuyện đi từ nguyên nhân cho đến kết quả, việc này cho người đọc sự hứng thú, ghi nhớ được đoạn văn được dễ dàng hơn.

Bài 2: Trang 30- sgk ngữ văn lớp 7 tập 1

Hãy ghi lại bố cục của truyện Cuộc chia tay của những con búp bê. Bố cục ấy, theo em, đã rành mạch và hợp lí chưa? Có thể kể lại câu chuyện ấy theo một bố cục khác được không?

Trả lời:

Bố cục của truyện Cuộc chia tay của những con búp bê:

• Mẹ bắt hai con phải chia đồ chơi.
• Hai anh em Thành, Thủy rất thương nhau.
• Chuyện về hai con búp bê.
• Thành đưa em đến lớp chào cô giáo và các bạn.
• Hai anh em phải chia tay.
• Thủy để lại cả hai con búp bê lại cho Thành.

Các nội dung chính của câu chuyện được viết theo trình tự thời gian, không gian một cách rạch ròi nên bố cục văn bản cũng trở nên hợp lí.

Chúng ta hoàn toàn có thể kể câu chuyện ấy theo một bố cục khác, miễn sao chúng ta vẫn giữ được tính rành mạch và hợp lí của văn bản.

Bài 3: Trang 30- sgk ngữ văn lớp 7 tập 1

Có một bạn được phân công báo cáo kinh nghiệm học tập tại Hội nghị học tốt của trường. Bạn ấy dự định viết bản báo cáo theo một bố cục ba phần như sau:

(I) Mở bài: Chào mừng các đại biểu, các thầy cô và các bạn tham đi Hội nghị.

(II) Thân bài:

(1) Nêu rõ bản thân đã học thế nào trên lớp.

(2) Nêu rõ bản thân đã học thế nào ở nhà.

(3) Nêu rõ bản thân đã học thế nào trong cuộc sống.

(4) Nêu thành tích trong hoạt động Đội và thành tích văn nghệ của bản thân.

(III) Kết bài: Chúc Hội nghị thành công.

Bố cục trên đó đã rành mạch và hợp lí chưa? Vì sao? Theo em có thế bổ sung thêm điều gì?

Trả lời:

Bố cục của bản báo cáo trên chưa được rành mạch và hợp lí. Bởi vì: Ở phần (1),(2),(3) của Thân bài, bạn ấy mới chỉ nêu lên được việc học của bản thân chứ chưa nhắc đến kinh nghiệm. Phần (4) là phần mà bạn ấy cần nói về thành tích và kinh nghiệm học tập chứ không phải là thành tích hoạt động đội và văn nghệ.

Kết lời: Chúng ta vừa học xong bài “Bố cục trong văn bản”, các bạn hãy đọc thêm phần ghi nhớ để hiểu rõ hơn về bài học nhé.