Tác dụng dấu hai chấm trong câu, lưu ý khi dùng và bài tập

Dấu hai chấm là một dấu câu quan trọng, dùng để liệt kê, giải thích cho sự vật sự việc hoặc báo hiệu một đoạn hội thoại hay lời trích dẫn của một nhân vật.

Dấu hai chấm là một trong những dấu câu quan trọng trong chương trình tiếng Việt lớp 4. Tuy nhiên, chắc hẳn còn nhiều học sinh sẽ đang phân vân không hiểu rõ được tác dụng dấu hai chấm và làm thế nào để sử dụng dấu hai chấm đúng cách. Hãy cùng theo dõi ngay bài viết sau đây của freetuts để hiểu rõ hơn về dấu câu này nha.

Định nghĩa dấu hai chấm trong tiếng Việt

Dâu hai chấm là một trong những dấu câu quen thuộc trong tiếng Việt. Dấu hai chấm bao gồm một dấu chấm nằm ở trên và một dấu chấm nằm ngay phía dưới, thẳng hàng.

Ký hiệu dấu hai chấm ( : )

Bài viết này được đăng tại [free tuts .net]

Tác dụng dấu hai chấm trong câu

Dấu hai chấm có tác dụng liệt kê, giải thích, trích dẫn lời nói.

Hãy cùng xem dấu hai chấm có những tác dụng gì trong hội thoại nha.

Dấu hai chấm dùng để liệt kê, giải thích sự vật, sự việc

Khi muốn liệt kê ý để bổ sung hoặc giải thích cho sự vật, sự việc được mô tả phía trước, người ta sẽ dùng dấu hai chấm.

Ví dụ: Trong những màu sắc rực rỡ, một số màu mà em yêu thích là: màu xanh lam, màu xanh lá cây, màu hồng nhạt,...

Dấu hai chấm báo dùng để dẫn lời nói trực tiếp, báo hiệu đoạn hội thoại

Dấu hai chấm cũng dùng để báo hiệu một đoạn hội thoại hoặc lời nói trực tiếp của một nhân vật, trong trường hợp này, dấu hai chấm thường được kết hợp với dấu ngoặc kép hoặc dấu gạch đầu dòng.

Ví dụ: Cô ấy nói với tôi rằng: “Trời bên ngoài đang mưa rất to, hãy cẩn thận đường trơn”.

Dấu hai chấm được dùng để báo hiệu lời nói của cô gái.

Dấu hai chấm báo hiệu có trích dẫn

Dấu hai chấm còn được sử dụng để báo hiệu một câu nói hay một ý kiến của nhân vật nào đó.

Ví dụ:

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có câu nói:”Các vua Hùng đã có công dựng nước, Bác chau ta phải cùng nhau giữ lấy nước”.

Trong ví dụ trên, dấu hai chấm được dùng để nhằm dẫn lời nói trực tiếp của bác Hồ.

Ví dụ về dấu hai chấm

Ví dụ về dấu hai chấm trong câu.

Cùng freetuts tìm hiểu thêm một vài ví dụ dưới đây để hiểu rõ hơn về tác dụng dấu hai chấm nha.

Ví dụ 1:

Cam là một loại quả chứa nhiều vitamin quan trọng và cần thiết cho cơ thể như:

• Vitamin C: Giúp tăng cường hệ miễn dịch.
• Carotene: Một loại vitamin chống quá trình oxy hóa.
• Các khoáng chất như: Kali, canxi, sắt, natri,..

Dấu hai chấm được dùng để báo trước phần giải thích, thuyết minh cho ý phía trước.

Ví dụ 2: Việt Nam là một quốc gia nổi tiếng với các món ăn ngon như: phở, bánh mì, cơm tấm, bún chả,...

Dấu hai chấm ở đây cũng được dùng để báo trước lời giải thích cho vế Việt Nam có nhiều món ăn ngon.

Ví dụ 3:

Cô giáo nói với chúng tôi rằng: “Các em hãy ôn luyện thật kỹ để chuẩn bị cho bài kiểm tra một tiết sắp tới”.

Dấu hai chấm được dùng để báo trước lời nói của cô giáo.

Phía sau dấu hai chấm có cần viết hoa không?

Rất nhiều học sinh phân vân rằng liệu sau dấu hai chấm có bắt buộc phải viết hoa chữ cái đầu tiên không? Thì câu trả lời sẽ có 2 trường hợp như sau nha:

• Cần viết hoa chữ cái đầu tiên khi dấu hai chấm đùng để báo hiệu một đoạn đối thoại hoặc trích dẫn lời của một nhân vật nào đó.
• Không cần viết hoa chữ cái đầu tiên nếu dấu hai chấm được dùng để liệt kê, giải thích ý trước nó.

Dạng bài tập về dấu hai chấm

Như vậy, các em đã nắm rõ tác dụng của dấu hai chấm trong câu rồi đúng không nào. Bây giờ hãy cùng vận dụng kiến thức này để giải một số dạng bài tập sau đây nha.

Dạng 1: Xác định tác dụng dấu hai chấm

Ví dụ: Dấu hai chấm trong các trường hợp sau được dùng để làm gì?

1. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. (Trích tác phẩm Tôi đi học - Thanh Tịnh).
2. Rồi những cảnh tuyệt đẹp của đất nước hiện ra: cánh đồng với những đàn trâu thung thăng gặm cỏ; dòng sông với những đoàn thuyền ngược xuôi. (Trích tác phẩm Con Chuồn Chuồn nước - Nguyễn Thế Hội).

Đáp án:

1. Dấu hai chấm được dùng trong câu văn này nhằm mục đích giải thích cho lời nói phía trước của nhân vật.
2. Dấu hai chấm ở đây có tác dụng là đánh dấu bộ phận đứng sau là những sự vật, sự việc được liệt kê nhằm minh họa cho nội dung phía trước là cảnh tuyệt đẹp của đất nước.

Dạng 2: Đặt câu có sử dụng dấu hai chấm

Ví dụ : Đặt một câu văn ngắn có sử dụng dấu hai chấm.

• Mẹ dặn bố rằng: “Chiều nay em có việc bận, nên anh tranh thủ đón con nhé!”.
• Tục ngữ có câu nói rằng: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng”, ý muốn nói rằng là con người phải có lòng biết ơn những người đã giúp đỡ mình.

Dạng 3: Đặt dấu hai chấm vào vị trí thích hợp trong câu

Ví dụ 1: Hãy đặt dấu hai chấm (:) vào vị trí thích hợp trong các câu văn sau:

Sau cơn mưa, mọi thứ trở nên tươi mát và tràn đầy sức sống hơn con đường sạch sẽ, cây cối xanh tươi, không khí vô cùng trong lành,...

• Đáp án: Sau cơn mưa, mọi thứ trở nên tươi mát và tràn đầy sức sống hơn: con đường sạch sẽ, cây cối xanh tươi, không khí vô cùng trong lành,...
• Giải thích: Dấu hai chấm đặt ở vị trí này để nhằm giải thích cho vế trước.

Ví dụ 2: Miền tây là một vùng đất nổi tiếng với nhiều loại cây ăn trái như mít, dừa, măng cụt, sầu riêng, mận,...

Đáp án: Miền tây là một vùng đất nổi tiếng với nhiều loại cây ăn trái như: mít, dừa, măng cụt, sầu riêng, mận,...

Qua bài viết trên, freetuts.net đã chia sẻ những kiến thức liên quan đến dấu hai chấm cũng như tác dụng dấu hai chấm và các dạng bài tập liên quan, hy vọng bài viết sẽ cung cấp nhiều thông tin hữu ích cho các em học sinh lớp 4. Nếu muốn tìm hiểu thêm kiến thức về các dấu câu khác thì hãy thường xuyên theo dõi chuyên mục môn học của chúng tôi nha.